Sedef hastalığında ışık tedavisi nasıl uygulanır?

Sedef hastalığı (psoriasis), cilt hücrelerinin hızla çoğalmasına neden olan kronik bir otoimmün hastalıktır. Bu durum, ciltte kırmızı, pullu ve kaşıntılı lekelerin oluşmasına yol açar. Işık tedavisi veya fototerapi, sedef hastalığının semptomlarını kontrol altına almak için kullanılan etkili bir yöntemdir. Bu tedavi, belirli dalga boylarındaki ultraviyole (UV) ışınlarının kontrollü bir şekilde cilde uygulanmasını içerir. Fototerapi, bağışıklık sistemini baskılayarak cilt hücrelerinin aşırı büyümesini yavaşlatır ve iltihabı azaltır. Genellikle topikal tedavilerle yeterli sonuç alınamayan orta ve şiddetli sedef vakalarında tercih edilir. Tedavi, bir dermatolog gözetiminde ve özel cihazlarla yapılmalıdır; güneş ışığı veya solaryum gibi kontrolsüz yöntemlerden kaçınılması önemlidir.

Işık tedavisi, farklı UV ışın türlerine göre çeşitli şekillerde uygulanabilir. En yaygın yöntemler şunlardır:

• UVB Fototerapi: Bu yöntem, dar bant UVB veya geniş bant UVB ışınlarını kullanır. Dar bant UVB, daha etkili ve güvenli kabul edilir. Tedavi sırasında hasta, içinde UV lambaları bulunan özel bir kabine girer ve cildin etkilenen bölgeleri belirli sürelerle ışına maruz bırakılır. Seanslar genellikle haftada 2-5 kez yapılır ve birkaç hafta sürebilir. UVB tedavisi, hafif-orta şiddetli sedef için idealdir ve yan etkileri minimaldir (örneğin, geçici kızarıklık veya kuruluk).
• PUVA Tedavisi (Psoralen + UVA): Bu yöntem, UVA ışınları ile birlikte psoralen adlı bir ilacın kullanımını içerir. Psoralen, ağızdan alınabilir veya cilde uygulanabilir; bu ilaç, cildin UVA ışınlarına duyarlılığını artırarak tedavinin etkinliğini yükseltir. PUVA, özellikle şiddetli sedef veya vücudun geniş alanlarını etkileyen vakalarda kullanılır. Ancak, uzun vadeli kullanımda cilt kanseri riski ve diğer yan etkiler nedeniyle dikkatle uygulanmalıdır. Seanslar haftada 2-3 kez yapılır ve tedavi süresi hastanın durumuna göre değişir.
• Excimer Lazer Tedavisi: Bu yöntem, hedeflenmiş UVB ışınlarını kullanır ve sadece sedefli bölgelere odaklanır. Özellikle vücudun küçük alanlarını (örneğin, diz veya dirsek) etkileyen sedef için uygundur. Tedavi, haftada 1-2 seans şeklinde yapılır ve daha az seansta sonuç alınabilir. Yan etkiler arasında hafif yanma hissi veya kabarcık oluşumu sayılabilir, ancak genellikle güvenlidir.

Işık tedavisi, bir sağlık uzmanı tarafından planlanır ve izlenir. İşte genel uygulama adımları:

• Değerlendirme ve Tanı: Öncelikle dermatolog, sedefin tipi, şiddeti ve hastanın genel sağlık durumunu değerlendirir. Işık tedavisinin uygun olup olmadığına karar verilir; hamileler, bazı ilaçları kullananlar veya cilt kanseri öyküsü olanlar için riskli olabilir.
• Hazırlık: Tedavi öncesi, cildin temiz ve kremlerden arındırılmış olması gerekir. Hastaya, gözleri korumak için özel gözlükler ve hassas bölgeleri kapatmak için koruyucu ekipman verilir. PUVA tedavisinde, psoralen ilacı belirlenen dozda alınır veya uygulanır.
• Işık Maruziyeti: Hasta, fototerapi kabinine girer veya lazer cihazı ile tedavi edilir. İlk seanslarda ışık süresi kısa tutulur (örneğin, 30 saniye) ve yavaşça artırılır. Süre, cilt tipine ve toleransa göre ayarlanır. Ortalama bir seans 1-10 dakika sürebilir.
• Takip ve Yan Etki Yönetimi: Her seans sonrası cilt kontrol edilir; kızarıklık, kaşıntı veya yanık gibi yan etkiler izlenir. Hastalar, tedavi aralarında cildi nemlendirmeli ve güneşten korunmalıdır. Tedavi süresi genellikle 6-12 haftadır ve remisyon (semptomların azalması) sağlandığında seanslar yavaşça sonlandırılır.

Işık tedavisi, sedef hastalığında önemli faydalar sunar, ancak bazı riskler de içerir:

• Avantajlar:
  • Etkili ve hızlı sonuç: Çoğu hastada lezyonların %50-90'ı temizlenir.
  • İlaç kullanımını azaltır: Sistemik ilaçlara alternatif olabilir.
  • Uygun maliyetli: Uzun vadede diğer tedavilere göre daha ekonomik olabilir.
• Riskler ve Yan Etkiler:
  • Kısa vadede: Ciltte kızarıklık, kuruluk, kaşıntı veya güneş yanığı benzeri reaksiyonlar.
  • Uzun vadede: Erken cilt yaşlanması, cilt kanseri riski (özellikle PUVA'da) ve göz hasarı (korunmazsa).
  • Diğer: Bulantı (PUVA'da psoralen nedeniyle) ve nadiren alevlenmeler.

Sonuç olarak, sedef hastalığında ışık tedavisi, dermatolog kontrolünde güvenle uygulanabilen ve birçok hastada yaşam kalitesini artıran bir seçenektir. Tedaviye başlamadan önce, bireysel riskler ve faydalar değerlendirilmeli, düzenli takiplerle süreç yönetilmelidir. Unutmayın, bu bilgiler genel niteliktedir; kesin tedavi planı için mutlaka bir uzmana danışın.