Hipofiz bezi, beynin tabanında yer alan ve vücudun hormonal dengesini düzenleyen önemli bir bezdir. Hipofiz hastalıkları genellikle ön lob ve arka lob hastalıkları olarak iki ana kategoriye ayrılır. Bu hastalıklar, hipofiz bezinin işlevlerini etkileyen çeşitli durumlar ve patolojik süreçlerden kaynaklanır.

Hipofiz hastalıkları çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir:

Bu nedenler, hipofizin hiperfonksiyonu (aşırı hormon salgılama), hipofizin hipofonksiyonu (yetersiz hormon salgılama) ve tümör kitlesinin büyüyerek beyin dokusuna lokal baskı yapması gibi patolojik durumlara yol açabilir.

Hipofizin ön lobundan salgılanan hormonların aşırı salgılanması durumu olan hiperpitiüiterizm, genellikle ACTH ve büyüme hormonu ile ilgilidir. Hipofizin fonksiyonel adenomları bu duruma yol açabilir. Aşırı adrenokortikotropin (ACTH) salgılanması Cushing sendromuna, aşırı prolaktin salgılanması hiperprolaktinemiye ve aşırı büyüme hormonu salgılanması gigantizm ve akromegaliye neden olabilir.

Prolaktin hormonunun aşırı salgılanması durumudur. Prolaktin, hipotalamus kökenli dopaminin inhibitör kontrolü altındadır. Östrojenler ise prolaktin salgılanmasını uyarır. Prolaktin seviyesi gebelik sırasında yükselir ve bu, göğüslerin gelişimini artırır.

Hipofiz ön lob hastalıkları arasında yer alan akromegali, yetişkinlerde büyüme hormonunun aşırı salgılanması sonucu gelişir. Epifiz plakları kapanmadan ve puberteden önce büyüme hormonu artışı gigantizm (devlik) olarak adlandırılırken, yetişkin dönemde ortaya çıkarsa akromegali olarak isimlendirilir.

Hipofiz ön lobundan salgılanan bir ya da birden fazla hipofiz hormonunun yetersizliğidir. Bu durum, hipofiz bezinde bulunan hücrelerin zarar görmesi veya tahrip olması sonucu ortaya çıkar.

Antidiüretik hormon (ADH) salgılanmasının yetersizliği sonucu oluşur. Merkezi diabetes insipidus, arka hipofizde yeterli miktarda ADH salgılanmamasından kaynaklanırken; nefrojenik diabetes insipidus, böbreklerin ADH'e yanıt verememesinden kaynaklanır. Nedenleri arasında travma, hipofiz cerrahisi, hipofiz bölgesel tümörleri, tüberküloz, sarkoidoz, ensefalit ve menenjit yer alır.

Tiroid bezi, tiroksin (T4) ve triiodotironin (T3) hormonlarını salgılar ve bu hormonlar bazal metabolik hızla birlikte kardiyak ve nörolojik fonksiyonları kontrol eder. Hipotalamus, tirotropin salgılatıcı hormon (TRH) salgılayarak ön hipofizden tirotropin (TSH) salınmasını uyarır. TSH ise tiroiddeki reseptörlere bağlanarak T3 ve T4 hormonlarının üretimi ve salgılanmasını kontrol eder. Bu hormonların yetersizliği, hipofiz kaynaklı hipotiroidizm olarak adlandırılan duruma yol açar.

Hipofiz hastalıkları, vücudun hormonal dengesini bozarak ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, bu hastalıkların erken teşhisi ve tedavisi büyük önem taşır.