Uyuzun Ortaya Çıkış Mekanizması
Uyuz, insan derisinin üst katmanlarında yaşayanSarcoptes scabieivar.hominisadlı mikroskobik bir akarın (parazit) neden olduğu bulaşıcı bir deri hastalığıdır. Belirtilerin ortaya çıkmasının temel nedeni, bu akarların deride yaptığı fiziksel hareketler ve vücudun buna verdiği tepkidir.
Belirtilerin Ortaya Çıkma Süreci
- Enfestasyon (Bulaşma): Hastalık, genellikle 15-20 dakika gibi uzun süreli ten tene temas ile bir kişiden diğerine bulaşır. Akarlar, enfekte bir kişinin derisinden yeni bir konakçıya geçer.
- Tünel Açma (Kazıma): Dişi akar deriye yerleştikten sonra, yumurtalarını bırakmak için epidermis (derinin en üst tabakası) içinde karakteristik "S" şeklinde tüneller kazar. Bu tüneller deride ince, dalgalı, gri-beyaz çizgiler olarak görülebilir.
- Yumurta Bırakma ve Gelişim Döngüsü: Dişi akar, bu tünellerin içine günde 2-3 yumurta bırakır. Yumurtalar 3-4 gün içinde açılır ve larvalar deri yüzeyine çıkarak olgunlaşır. Bu döngü yaklaşık 10-14 gün sürer. Bu süreçte akar popülasyonu hızla artar.
- Bağışıklık Sisteminin Tepkisi (Alerjik Reaksiyon): Belirtilerin asıl nedeni budur. Vücudun bağışıklık sistemi akarlara, yumurtalarına ve özellikle de dışkılarına (scybala) karşı aşırı duyarlılık (alerjik) reaksiyon gösterir. Bu reaksiyon, histamin gibi kimyasalların salınmasına neden olur.
Belirtilerin Doğrudan Nedenleri
- Şiddetli Kaşıntı: Bağışıklık sisteminin tetiklediği alerjik reaksiyonun en belirgin sonucudur. Kaşıntı özellikle geceleri şiddetlenir, çünkü akarların aktivitesi artar. Kaşıntı, akarların kendisinden çok, vücudun onlara ve atıklarına verdiği tepkidir.
- Döküntü (Kızarıklık ve Kabarcıklar): Deride kırmızı lekeler, şişlikler (papüller) ve içi su dolu küçük kabarcıklar (veziküller) görülür. Bu döküntüler, vücudun iltihaplı yanıtının bir göstergesidir ve genellikle akar tünellerinin olduğu bölgelerde veya kaşımaya bağlı olarak ortaya çıkar.
- Deri Lezyonları ve Yaralar: Şiddetli ve sürekli kaşıma, deride sıyrıklar, kabuklanmalar ve hatta ikincil bakteriyel enfeksiyonlara (örneğin impetigo) yol açabilir. Bu durum, belirtileri daha da kötüleştirir ve karmaşık hale getirir.
Özetle:
Uyuz belirtileri, deri altında yaşayan akarların fiziksel varlığına ve faaliyetlerine (tünel açma, yumurtlama) karşı, vücudun bağışıklık sisteminin geliştirdiği gecikmiş bir aşırı duyarlılık reaksiyonunun sonucudur. Kaşıntı ve döküntü, bu mücadelenin bir dışavurumudur. Belirtilerin ilk enfestasyondan sonra 4-6 hafta gibi bir sürede ortaya çıkmasının nedeni, bağışıklık sisteminin bu yeni "istilacıya" karşı duyarlı hale gelmesi için gereken süredir. Eğer kişi daha önce uyuz geçirdiyse, belirtiler çok daha kısa sürede (1-3 gün içinde) görülebilir. |
