Hezeyan bozukluğu nedir ve belirtileri nelerdir?

Hezeyan bozukluğu, bir tür psikotik bozukluk olarak tanımlanır ve temel özelliği, kişinin en az bir ay boyunca gerçeklikle uyuşmayan, sabit yanlış inançlara (hezeyanlara) sahip olmasıdır. Bu bozuklukta, hezeyanlar dışında genellikle belirgin halüsinasyonlar, dezorganize konuşma, negatif belirtiler veya kaotik davranış gibi diğer psikotik semptomlar görülmez. Kişinin işlevselliği, hezeyanların doğrudan etkilediği alanlar dışında genellikle korunur ve davranışları başka türlü normal görünebilir. Hezeyan bozukluğu, genellikle erişkinlikte veya orta yaşlarda başlar ve kadınlarda erkeklere göre biraz daha yaygındır. DSM-5'e göre, bu bozukluk "sanrısal bozukluk" olarak da adlandırılır ve hezeyanların içeriğine göre alt tiplere ayrılır (örneğin, kötülük görme, büyüklük, somatic, kıskançlık veya karışık tip).

Hezeyan bozukluğunun temel belirtisi, kişinin gerçeklikle çelişen, mantıklı argümanlarla değiştirilemeyen ve kültürel bağlamla açıklanamayan sabit hezeyanlardır. Belirtiler şunları içerebilir:

• Hezeyanlar: Gerçek dışı, sabit inançlar. Örneğin, kişi takip edildiğine, zehirlendiğine, bir ünlü tarafından sevildiğine veya bedeninde ciddi bir hastalık olduğuna inanabilir. Hezeyanlar genellikle sistematik ve detaylıdır.
• Duygudurum Değişiklikleri: Hezeyanların içeriğine bağlı olarak kişide öfke, kaygı, depresyon veya aşırı coşku görülebilir. Örneğin, kötülük görme hezeyanı olan biri sürekli korku ve şüphe içinde olabilir.
• Sosyal ve Mesleki İşlevsellikte Bozulma: Hezeyanlar, kişinin ilişkilerini veya iş performansını etkileyebilir. Örneğin, kıskançlık hezeyanı olan biri, partnerini sürekli sorgulayarak ilişkisini zedeleyebilir.
• Davranışsal Değişiklikler: Kişi, hezeyanlarına uygun davranışlar sergileyebilir. Örneğin, takip edildiğine inanan biri, sürekli perdeleri kapalı tutabilir veya polise başvurabilir.
• Halüsinasyonların Olmaması veya Minimal Olması: Hezeyan bozukluğunda belirgin halüsinasyonlar (örneğin, sesler duyma) genellikle yoktur; varsa bile hezeyanlarla doğrudan bağlantılı ve ikincil düzeydedir.
• Bilişsel ve Diğer Psikotik Belirtilerin Eksikliği: Dezorganize düşünce, belirgin negatif belirtiler (örneğin, duygusal küntlük) veya kaotik davranış gibi diğer psikotik özellikler genellikle görülmez.

Hezeyan bozukluğu olan kişiler, inançlarının yanlış olduğunu kabul etmeyebilir ve bu durum tedaviye direnç göstermelerine neden olabilir. Tanı ve tedavi için bir psikiyatriste başvurulması önemlidir; tedavi genellikle antipsikotik ilaçlar ve psikoterapiyi içerir.